İnternet teknolojisinin kitle iletişiminde yaygın bir şekilde kullanılmaya başlamasıyla yaygınlaşan komplo teorileri, Yakın Doğu Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü tarafından düzenlenen “Komplo Teorileri ve Medya” başlıklı çevirim içi konferansla ele alındı.
Yakın Doğu Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Ayça Demet Atay’ın moderatörlüğünü yaptığı çevrimiçi konferansa, belgesel sinemacı ve yazar Ümit Kıvanç, Yıldız Teknik Üniversitesi’nden Doç. Dr. Kerem Karaosmanoğlu, Hong Kong Çin Üniversitesi’nden Dr. Murat Es ve Yrd. Doç. Dr. Rolien Hoyng ve Kanal Sim Genel Yayın Yönetmeni Sami Özuslu konuşmacı olarak katıldı.
Alternatif gerçeklik medyaya karşı
Belgesel sinemacı ve yazar Ümit Kıvanç, “Alternatif Gerçeklik Medyaya Karşı” başlığıyla yaptığı sunumunda insanların olayları tesadüfle açıklamak yerine örüntü arama güdüsünün ve sosyal ispat davranışının komplo teorilerinin yayılmasın da önemli bir rolü olduğunu söyledi. Gerçek ötesi (post-truth) kavramının komplo teorilerine zemin oluşturulduğunu ifade eden Kıvanç, komplo teorilerine karşı gösterilecek çabanın da büyük zorluklarla karşılaştığını belirtti.
Komplo teorilerinin akıldan çok duygusal yapıyla ilişkili olduğunu öyleyen Ümit Kıvanç, komplo teorilerinin bu denli yaygınlaşmasının, analitik düşüncenin eğitim sisteminde güçlü bir şekilde yer almasıyla önlenebileceğine vurgu yaptı. Siyasi davranışlarımızın çoğunun da komplo teorilerinde olduğu gibi inanma güdüsüne dayandığını belirten Ümit Kıvanç, bu nedenle çok kolayca aksi kanıtlanabilecek haberlere bile insanların kolaylıkla inandığını söyledi.
Komplo teorileri, siyasi ilişkiler nedeniyle gündemde
Yıldız Teknik Üniversitesi’nden Doç. Dr. Kerem Karaosmanoğlu ise konuşmasında konuyu marjinal ana akım ayrışması üzerinden değerlendirdi. Komplo teorilerinin siyaset ilişkisi nedeniyle bu kadar gündemde olduğunu ifade eden Karaosmanoğlu, nefret dili ve politikaları, otoriterleşme eğilimi ve popülizm kavramlarının komplo teorilerinde önemli faktörler olduğunu belirtti. Karaosmanoğlu komplo teorileri ve medya ilişkisinin de bundan bağımsız olmadığını söyledi. Karaosmanoğlu, komplo teorilerinin resmi teze karşı kurgulandığının da altını çizerek, felsefeden, siyaset bilimine birçok alanda konu ile ilgili yayınlardan örnekler verdi.
Dr. Murat Es; “Eski dünya ölüyor, yeni bir dünya doğmak için mücadele ediyor. Şimdi canavarların zamanı”.
Hong Kong Çin Üniversitesi’nden Dr. Murat Es ve Yrd. Doç. Dr. Rolien Hoyng ise birlikte gerçekleştirdikleri sunumla “Medya Ekolojisi, Komplo Teorileri ve Viral İletişim” çalışmalarını sundu. “Bölünmüş bir medya ekolojisi ve hakikat-ötesi bir atmosferdeyiz” diyen Dr. Murat Es, içinde yaşadığımız dönemi Antonio Gramsci’nin şu sözleriyle tanımladı: “Eski dünya ölüyor; yeni bir dünya doğmak için mücadele ediyor. Şimdi canavarların zamanı”.
Komplo teorilerinin devlet ve kurumlara olan güvensizlikle de ilişkisine değinen Dr. Es, COVID 19 sürecinde aşı karşıtı kampanyaların ve bunun sonucunda insanların kafasında aşıya karşı oluşan güvensizliğin viral iletişime önemli bir örnek oluşturduğunu kaydetti ve dünyadaki komplo teorilerinden örnekler verdi.
Sami Özuslu: “Kıbrıs tarihi, komplo teorileri bakımından oldukça zengin.”
Konferansta konuşan Kanal Sim Genel Yayın Yönetmeni Sami Özuslu ise komplo kelimesinin Kıbrıslı Türkler arasında, birisi veya birileri tarafından oyuna getirilmek olarak açıklanabilecek Gombina kelimesinde karşılık bulduğunu belirtti. Kıbrıs tarihinin komplo teorileri bakımından zengin olduğunu vurgulayan Özuslu, dünyanın en eski sorunlarından biri olan Kıbrıs sorunu ile ilgili emperyalizm komplosu, İngiliz komplosu, ENOSIS, Taksim komplosu, NATO, Rus komplosu gibi birçok komplo teorisinin gelip geçtiğini belirtti.
Dünyada COVID 19 ile ilgili yaygın olarak inanılan bazı komplo teorilerine Kıbrıslı Türklerin rağbet etmediğini belirten Özuslu, bunu Kıbrıs Türk toplumunun eğitim düzeyinin yüksek ve seküler bir toplum olmasına bağladı.
